Krew dali Bogu i Polsce

„Krew jaką dali Bogu i Polsce, utwierdzi i wzmocni pobożność prawdziwą w naszym narodzie i stanie się obfitym nasieniem w przyszłości…”. Słowa te pochodzą z gazety „Wiarus” i są komentarzem do wydarzeń, które rozegrały się w styczniu 1874 roku na Podlasiu. Odbiły się one szerokim echem w prasie drukowanej na ziemiach polskich i nie tylko. W tym roku obchodzimy 150. rocznicę tych tragicznych wypadków, które zaowocowały wyniesieniem na ołtarze Wincentego Lewoniuka i XII Towarzyszy – Błogosławionych Męczenników z Pratulina.

» Read more

Nadbużanina „Obrazki” o prześladowaniu unitów podlaskich

Represje, którym carska Rosja poddała podlaskich unitów, znalazły oddźwięk w publicystyce polskiej i zagranicznej. Jednym z autorów, który w XIX wieku informował opinię publiczną o tych prześladowaniach, był piszący pod pseudonimem „Nadbużanina” Józef Barwiński[1]. W 1882 roku na łamach Gazety Krakowskiej opublikował on cykl zatytułowany „Na Podlasiu. Obrazki z ostatnich czasów”. Literat w barwny sposób ukazał w nim fakty znane z innych źródeł, żywym językiem odmalowując bohaterstwo unitów i okrucieństwo prześladowców.

» Read more

Trzymali się naszej świętej wiary

Wspomnienie liturgiczne bł. Wincentego Lewoniuka i XII Towarzyszy obchodzone w Kościele 23 stycznia jest okazją do zwrócenia uwagi na teksty źródłowe opisujące męczeństwo podlaskich unitów, którzy w styczniu 1874 r. oddali życie za wiarę.

O heroizmie unitów z Pratulina nad Bugiem pisało wielu autorów żyjących w tamtych czasach. Wśród nich na uwagę zasługuje ks. Jan Bojarski, unicki duchowny pracujący podówczas w Zabłociu, pełniący jednocześnie urząd dziekana kodeńskiego. W opublikowanej w 1878 r. książce pod tytułem Czasy Nerona w XIX wieku pod rządem moskiewskim, czyli ostatnie chwile Unii w diecezyi chełmskiej zawarł szereg informacji pochodzących bezpośrednio od unitów zaangażowanych w działalność przeciwko rusyfikacji, świadków i uczestników krwawych represji. W 1885 r. ukazało się dwutomowe II wydanie, w którym autor w opisie męczeństwa w Pratulinie naniósł drobne poprawki (np. włościanin z Derła to nie „Pikuta” lecz „Pikuła”, nie „starzec” lecz „mówca”).

Fragment książki ks. Bojarskiego opowiadający o męczeństwie w Pratulinie opublikowany został w toruńskim tygodniku „Przyjaciel” (nr 23) z dnia 6 czerwca 1878 roku w ramach cyklu „Włościanie unici na Podlasiu”. Z relacji ks. Bojarskiego korzystało też wielu późniejszych autorów, spośród których warto podkreślić dwie osobistości Kościoła rzymskokatolickiego. Chodzi tu najpierw o ks. Edwarda Likowskiego (1836-1915), historyka, biskupa i prymasa Polski, oraz bpa Józefa Sebastiana Pelczara, obecnie już kanonizowanego.

» Read more

Biskup w Janowie 1905

Wydawany w Warszawie „Goniec Wieczorny” dnia 12 września 1905 r. (nr 400) opublikował reportaż Z objazdu Pasterskiego. Informuje on o wizytacji duszpasterskiej biskupa lubelskiego Franciszka Jaczewskiego na Podlasiu. Trzy dni wcześniej pisał o niej również „Kurier Warszawski”, a dokumentujące ją fotografie drukował „Tygodnik Ilustrowany”. Wizytacje tego roku budziły wyjątkowe zainteresowanie prasy. Miały bowiem szczególnie podniosły charakter w związku z opublikowaniem przez cara 17/30 kwietnia 1905 r. ukazu tolerancyjnego, na mocy którego po trzydziestu latach prześladowań greko-katolicy mogli zrezygnować z przymusowej przynależności do prawosławia i przejść do Kościoła rzymsko-katolickiego. Według danych szacunkowych obrządek rzymsko-katolicki wybrało około 100 tys. unitów. Latem 1905 r. bp Jaczewski odwiedził szereg miejscowości, w których witały go dziesiątki tysięcy wiernych, np. w Białej Podlaskiej ok. 30 tys., a w Międzyrzecu ok. 50 tys. Zamieszczony poniżej tekst opisuje m.in. pobyt biskupa w Janowie Podlaskim. Zapewne obecni tam byli unici z Pratulina, gdzie w styczniu 1874 r. trzynastu obrońców świątyni zostało zabitych przez carskich żołnierzy, a dziesiątki odniosło rany. Jeden z uczestników tamtych wydarzeń, Paweł Pikuła z Derła, podtrzymywał biskupa uroczyście wkraczającego do janowskiej katedry.

» Read more

Obrońca unitów – Jan Frankowski

W okresie prześladowania unitów podlaskich przez carską Rosję ujawniło się wielu bohaterskich obrońców wiary i więzi z Kościołem katolickim. Wśród nich bardzo ważne miejsce zajmuje Jan Frankowski, którego życie i działalność jest wciąż aktualnym przykładem służby Bogu i Ojczyźnie.

» Read more

W imię Boże na Podlasie

Podczas pracy nad książką „Wierny ojców wierze. Paweł Pikuła z Derła wobec martyrologii unitów podlaskich” (Unitas, Siedlce 2015) zwróciło moją uwagę przechowywane w Archiwum Braci Albertynów w Krakowie „Sprawozdanie” napisane przez br. Mariana Onufrego Bucniewicza. W latach 1897-1904 odbył on czternaście wypraw misyjnych, podczas których umacniał w wierze prześladowanych przez carską Rosję katolików obrządku wschodniego. Spisane przez niego wspomnienia stanowią bezcenne dopełnienie informacji o dziejach męczeństwa podlaskich unitów.

» Read more

Młode pokolenie zostanie…

Starzy giną, niech choć młode pokolenie zostanie zachowane, a my umrzemy spokojnie żeśmy wierni zostali wierze. Jest to fragment poruszającego listu Aleksandry Lewkowicz, unitki dotkniętej prześladowaniami przez carskich urzędników. Natrafiłem na niego podczas kwerendy prowadzonej w Archiwum Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego w Warszawie. List ten jest mi szczególnie bliski, ponieważ został napisany przez żonę unity, który razem z moim prapradziadkiem poddany był śledztwu w Cytadeli Warszawskiej, a później wspólnie z nim odbywał karę na zesłaniu. Pismo to jest stosunkowo krótkie, dodaje jednak kolorytu publikowanym dotychczas relacjom.

» Read more

Bóg jest mocniejszy od cara

W październiku bieżącego roku obchodzimy 420. rocznicę zawarcia Unii Brzeskiej oraz 20. rocznicę beatyfikacji obrońców unickiej cerkwi w Pratulinie. Unia była próbą odtworzenia jedności podzielonego chrześcijaństwa, natomiast męczeństwo unitów pratulińskich ujawniło siłę odbudowanej jedności.

» Read more

Nielegalne śluby

Obrączki

Wydaje się, że w naszych czasach sakrament małżeństwa stracił na znaczeniu. Świadczą o tym dobitnie statystki dotyczące rozwodów i konkubinatów. Może więc warto przypomnieć, jak wielką wartość miał ten sakrament w oczach naszych przodków. Jeszcze na przełomie XIX i XX wieku na ziemiach polskich żyli ludzie, którzy zawierając małżeństwo, musieli liczyć się z bardzo poważnymi konsekwencjami. A jednak woleli podjąć ryzyko, ponieważ głęboko wierzyli, że tylko związek uświęcony przez Boga może dać mężczyźnie i kobiecie prawdziwie szczęście.

» Read more

Wierni do końca

Dnia 24 stycznia 1874 roku w Pratulinie nad Bugiem carskie wojsko otworzyło ogień do liczącego około 500 osób zgromadzenia grekokatolików, którzy nie chcieli przyjąć prawosławia. Rany odniosło około 180 osób. Trzynastu obrońców zginęło lub w niedługim czasie zmarło od ran postrzałowych. Masakra nie załamała prześladowanych unitów, ale utwierdziła ich w pragnieniu wytrwania do końca w jedności z Kościołem katolickim. Ich tragedia odbiła się głośnym echem w całej Europie, czego śladem są liczne źródła historyczne. Upłynęło już ponad 140 lat od tamtych bolesnych wydarzeń. Czego dziś mogą nas nauczyć prości chłopi z Podlasia? Dlaczego warto przyklęknąć na ziemi przesiąkniętej ich krwią?

» Read more

1 2