Triduum Paschalne w rodzinie
Święte Triduum Paschalne w kalendarzu liturgicznym Kościoła zajmuje najważniejsze miejsce. Celebrujemy wówczas misterium zbawczej ofiary Chrystusa, Jego męki, śmierci i zmartwychwstania. Oczywiście w realiach izolacji zalecanej przez służby sanitarne w kontekście walki z pandemią koronawirusa nie udamy się do naszego kościoła parafialnego na tradycyjne obchody tych Świętych Dni. Jednak dzięki transmisjom w mediach i dodatkowym formom zaangażowania możemy owocnie przeżywać Triduum, pozostając w domach.
Wielki Czwartek
W Wielki Czwartek przede wszystkim wspominamy Ostatnią Wieczerzę, którą Pan Jezus przed swoją Męką spożył razem ze swymi uczniami. Ostatnia Wieczerza to moment z kilku względów bardzo ważny dla Kościoła. W pierwszej kolejności dlatego, że to właśnie wtedy Pan Jezus dał Apostołom chleb i wino, mówiąc, że to jest Jego Ciało i Krew. Wezwał ich też, by i oni czynili tak na Jego pamiątkę. Wydarzenie to jest uznawane za moment ustanowienia sakramentu Eucharystii, jako uobecnienia Ostatniej Wieczerzy. Jest też momentem ustanowienia sakramentu kapłaństwa, jako sakramentu służebnego w stosunku do Eucharystii. Właśnie z tego powodu jest to dzień uznawany za święto kapłaństwa urzędowego w Kościele, święto wszystkich naszych księży.
Najświętszy Sakrament jest bardzo ważny z perspektywy życia małżeńskiego i rodzinnego. Katechizm przypomina, że jedną z nazw tego sakramentu jest określenie „sakrament miłości”. Jezus, ustanawiając ten sakrament, powiedział, że wydaje za nas swoje ciało i przelewa za nas swoją krew. Św. Paweł nawiązał do tego wydania siebie samego przez Chrystusa, pouczając mężów, by miłowali swoje żony, tak jak Chrystus, który umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie (por. Ef 5, 25). Pamiątka Ostatniej Wieczerzy powinna nam przypominać o tej miłości, która gotowa jest do rezygnacji z własnego „ja” i ofiarowania siebie najbliższym.
Inną nazwą tego sakramentu jest Komunia Święta. Słowo to wywodzi się z języka łacińskiego i wskazuje na budowanie jedności, najpierw w relacji człowieka z Chrystusem, a w konsekwencji także relacji z ludźmi, z Kościołem, także tym małym Kościołem domowym, jakim jest rodzina. Dzięki Komunii Świętej jednoczymy się z Chrystusem i sobą nawzajem, budujemy wspólnotę. Pan Jezus w Komunii Świętej oddaje się całkowicie człowiekowi. Staje się dla nas duchowym pokarmem. Skłania to do refleksji nad zadaniami rodzicielskimi w rodzinie. Czy zbytnio nie troszczymy się tylko o pokarm doczesny naszych dzieci, o to co materialne? Czy troszczymy się o ich duchowy wzrost?
Bardzo często używaną nazwą tego sakramentu jest też Eucharystia. Słowo to oznacza „dziękczynienie”. Podczas sprawowania Eucharystii okazujemy Bogu wdzięczność za wszystko, co od niego otrzymujemy. Dziś w sposób szczególny warto podziękować za tych, którzy wybrali drogę powołania kapłańskiego i pomagają nam w naszej wędrówce do Boga.
Brak możliwości przeżywania Wielkiego Czwartku w tradycyjny sposób skłonił nas do zastanowienia się nad innymi sposobami jego przeżywania. Jako katecheci i doradcy życia rodzinnego chcielibyśmy podzielić się kilkoma pomysłami.
Postanowiliśmy, żeby rano, przed poranną modlitwą, powiesić plakat z cytatem: „Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali tak, jak Ja was umiłowałem; żebyście i wy tak się miłowali wzajemnie” (J 13, 34). Plakat taki można zrobić własnoręcznie lub go po prostu wydrukować. Ostatnia Wieczerza to czas, kiedy Pan Jezus przekazał Apostołom to Nowe Przykazanie, Przykazanie Miłości. Jest ono fundamentem całej nauki moralnej Kościoła. Ciężko bez niego wyobrazić sobie miłość małżeńską i rodzinną.
Rodzice, ale też i dzieci, które są po Pierwszej Komunii Świętej, mogą powspominać to wydarzenie, oglądając zdjęcia i filmy.
Warto w tym dniu opowiedzieć dzieciom o cudach Eucharystycznych, obejrzeć wspólnie film dokumentalny lub przejrzeć książkę na ten temat.
Pamiętając, że Wielki Czwartek to dzień ustanowienia kapłaństwa urzędowego, warto wyjaśnić dzieciom, że gdyby nie kapłani, to nie mielibyśmy daru Eucharystii. Można powspominać z dziećmi znajomych księży. Zrobić dla nich laurki, zrobić zdjęcia i wysłać drogą elektroniczną. Można też zadzwonić i w kilku słowach wyrazić swoją wdzięczność.
Symbolicznym gestem Pana Jezusa wykonanym podczas Ostatniej Wieczerzy było obmycie nóg Apostołom. Warto odczytać opisujący to fragment Ewangelii (J 13, 1-15). Najlepiej podczas wspólnej kolacji, małżonkowie mogą sobie nawzajem obmyć stopy, następnie dzieciom, może także dzieci sobie nawzajem. Będzie to okazja do rozmowy na temat symboliki wody i obmycia, a przede wszystkim znaczenia wzajemnej służby i pokory w relacjach rodzinnych. Czy potrafimy sobie służyć i czy potrafimy przyjąć dar posługi? Czy nie popadamy w pychę, wykorzystując innych lub chcąc być zawsze niezależni i samowystarczalnymi?
Oczywiście w programie domowych obchodów Wielkiego Czwartku pamiętamy o uczestnictwie w transmitowanej Mszy Świętej i duchowym przyjęciu Komunii Świętej. W sytuacji, gdy nie możemy w pełni – fizycznie i duchowo – brać udziału w liturgii Triduum Paschalnego, uczestnictwo duchowe odgrywa bardzo ważną rolę. Warto wobec tego stworzyć odpowiednie warunki w mieszkaniu, aby umożliwić wszystkim udział w liturgii za pośrednictwem mediów.
Wielki Piątek
Wielki Piątek to dzień, w którym Kościół koncentruje się na misterium męki i śmierci Pana Jezusa. W centrum symboliki tego dnia stoi Krzyż Pański, któremu oddajemy cześć w geście adoracji. Jest to znak hańbiącej śmierci, który dzięki Chrystusowi, stał się dla nas znakiem zwycięstwa.
Warto w tym dniu znaleźć czas na spotkanie ze Słowem Bożym. Wybranie jednego fragmentu do rozważań na dzień może zaowocować głębszym przeżyciem Triduum.
Można pomyśleć też o przygotowaniu dla młodszych dzieci kolorowanek ze stacjami drogi krzyżowej. Warto rozłożyć je na stole i zachęcić dzieci, by uporządkowały stacje według ich tradycyjnej kolejności. Wspólne kolorowanie, wycinanie i wieszanie obrazków w mieszkaniu będzie świetną okazją do spędzenia razem czasu w wielkopiątkowej atmosferze. Przy okazji można wytłumaczyć dzieciom, kim była św. Weronika, co zrobił Szymon Cyrenejczyk, i na tych przykładach zachęcić dzieci do wrażliwości wobec bliskich i okazywania wsparcia potrzebującym. Później, wędrując z zapaloną świecą po mieszkaniu od stacji do stacji, można odprawić nabożeństwo drogi krzyżowej. Rozmieszczenie stacji w różnych miejscach domu pomoże uświadomić dzieciom, że Pan Jezus ze swą zbawczą miłością pragnie wkroczyć w każdy zakątek naszego życia i z każdym się spotkać. Rozważania powinny być dostosowane do wieku dzieci. Mogą też być spontanicznie ułożone przez dzieci jako dokończenia zdań wypowiedzianych przez rodziców, np. Panie Jezu, w tej stacji uczysz nas… Dziękujemy Ci, Panie Jezu… Przepraszamy Cię, Panie Jezu…
Jeśli jest to możliwe, cała rodzina może uczestniczyć w liturgii Wielkiego Piątku transmitowanej przez środki masowego przekazu. Można też w ciszy adorować Krzyż, który wisi w domu. Można go zdjąć, aby dzieci mogły go ucałować lub przytulić. Warto przy okazji przypomnieć dzieciom, dlaczego w naszym domu wisi Krzyż. Wyjaśnić, jak ważne jest również wykonywanie z miłością i wiarą znaku Krzyża. Podczas jego adoracji można ofiarować Panu Bogu swoje wielkopostne wyrzeczenia, ofiary, smutki, tęsknoty.
Wielka Sobota
Wielka Sobota w Kościele przeżywana jest jako czas ciszy i skupienia. Po wielkopiątkowym upamiętnieniu męki i śmierci Pana Jezusa, trwamy w zamyśleniu przy Jego Grobie. Ten czas wyciszenia przeżywać chcemy w domowych realiach, rezygnując z słuchania muzyki, korzystania z mediów społecznościowych, oglądania programów telewizyjnych i filmów. Wówczas łatwiej będzie sprawić, by był to czas zadumy i skupienia uwagi na ofierze Chrystusa.
Tradycja nakazuje, by w Wielką Sobotę udać się do kościoła z koszyczkiem w celu poświecenia pokarmów przygotowanych na stół wielkanocny. Koszyczek przygotujemy, jednak błogosławieństwo pokarmów będzie przebiegało inaczej, niż dotychczas. Przy układaniu poszczególnych pokarmów do koszyczka warto przypomnieć dzieciom symbolikę poszczególnych produktów, np. jaja oznaczają życie zwyciężające śmierć; ciasta i słodycze symbolizują czas radosnego świętowania; sól przypomina nam, że mamy być niczym ewangeliczna „sól ziemi”, która wzmacnia smak i konserwuje; chrzan oznacza trudne momenty w naszym życiu, a Baranek Paschalny to oczywiście Chrystus, Baranek Boży, który gładzi grzechy świata, ofiarujący się za nas i zwyciężający śmierć.
Wypełniając koszyk różnymi pokarmami, pragniemy wyrazić wdzięczność za dary, które otrzymujemy, za to, że każdego roku ten koszyk może być przez nas po brzegi zapełniany. Warto jednocześnie pamiętać o tych, których stoły są puste nie tylko z powodu braku pożywienia, ale i z powodu braku bliskich, z którymi mogliby dzielić swoją codzienność. O ile mamy na to środki, możemy
Na stronie internetowej naszej diecezji znajdują się wskazania metropolity krakowskiego Arcybiskupa Marka Jędraszewskiego na Święte Triduum Paschalne 2020 roku. W punkcie 14. Znajduje się zalecenie, aby nie organizować tradycyjnego święcenia pokarmów. Metropolita zachęca wiernych do błogosławieństwa posiłku w domu przed śniadaniem wielkanocnym, a na stronie w załączniku znajduje się tekst błogosławieństwa. Tekst nie jest zbyt długi, więc nawet przy małych dzieciach można z niego bez obaw skorzystać.
Wigilia Paschalna
Kulminacyjnym momentem Świętego Triduum jest Wigilia Paschalna. Oczywiście będziemy w niej uczestniczyć dzięki transmisji telewizyjnej. Jednak część elementów liturgicznych możemy przenieść na grunt życia rodzinnego. Mamy w domu zapas wody święconej, której będziemy mogli użyć, czyniąc nią znak krzyża podczas odnowienia przyrzeczeń chrzcielnych. Mamy też świece chrzcielne dzieci, które zapalimy w tej części liturgii. Dla wszystkich będzie to bardzo ważny moment. Jest on przypomnieniem, że wszyscy jesteśmy włączeni we wspólnotę uczniów Chrystusa. Chrzest jest bramą sakramentów, więc bez niego nie byłoby także naszego sakramentalnego związku małżeńskiego. Pamiętamy też, że podczas udzielania chrztu świętego naszym dzieciom, zobowiązaliśmy się do wychowania ich w wierze Kościoła. Odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych przypomina nam, że nasze powołanie do życia w małżeństwie jest ukonkretnieniem powołania chrześcijańskiego.
Przygotowując się do liturgii światła, warto wytłumaczyć dzieciom, że świece chrzcielne zostały zapalone przez chrzestnych od paschału. Zamierzamy też wspólnie powspominać chrzty dzieci, a później dać im kolorowankę obrazującą paschał, świecę oznaczającą światło Chrystusa zmartwychwstałego, który rozprasza ciemności ludzkich serc i umysłów. Jego światło prowadzi nas w życiu, Jego przykład ofiarnej miłości i nauka zawarta w Ewangelii jest dla nas każdego dnia punktem odniesienia. Jezus pokonując śmierć, wschodzi jak światło w ciemności. Pragnie również rozjaśnić mroki naszego życia, byśmy czuli się przy Nim kochani, bezpieczni, wybawieni od grzechu.
Wielkanoc
W poranek wielkanocny planujemy obudzić dzieci radosnym „Alleluja!”. Chcemy też włączyć radosne piosenki o zmartwychwstaniu Pana Jezusa. Wspólny śpiew i dzielenie ze sobą chwil przepełnionych nadzieją umacnia rodzinne więzi. Wytłumaczenie dzieciom, że to, co w oczach świata jest porażką, wszechmocny Bóg może zmienić w wielkie zwycięstwo. Gdy pokładamy ufność w Bogu, czas żałoby przechodzi w tryumf życia nad śmiercią.
Naszym zwyczajem jest wspólne, rodzinne przygotowywanie śniadania wielkanocnego. Zadbamy o odświętne przygotowanie stołu i odpowiedni uroczysty strój. Zapalona świeca i baranek paschalny na stole będą przypominać nam o obecności wśród nas Jezusa. Odczytamy fragment Ewangelii o zmartwychwstaniu i rozpoczniemy modlitwą, w której będziemy pamiętać także o bliskich, z którymi nie będzie nam dane spotkać się te święta. Po błogosławieństwie będzie tradycyjne dzielenie się święconką i składanie życzeń, a po śniadaniu w dobrym humorze rozmowy i zabawy przy stole, np. pojedynki na najmocniejszą skorupkę jajka.
Naturalne dla człowieka czynności, takie jak zjedzenie porannego posiłku, dzięki wspólnocie rodzinnej i więzi z Panem Bogiem mogą być doskonałą formą do świętowania zbawczych dzieł Chrystusa. Pan Bóg zaproszony do naszych serc dzieli z nami każdą chwilę i zachęca nas do głębszego, radosnego przeżywania każdego dnia.
Mamy nadzieję, że te propozycje pomogą Wam owocnie przeżywać misteria Świętego Triduum Paschalnego. Pamiętajmy, co Pan Jezus powiedział w rozmowie z Samarytanką: „Nadchodzi jednak godzina, owszem już jest, kiedy to prawdziwi czciciele będą oddawać cześć Ojcu w Duchu i prawdzie, a takich to czcicieli chce mieć Ojciec. Bóg jest duchem: potrzeba więc, by czciciele Jego oddawali Mu cześć w Duchu i prawdzie” (J 4, 23-24). Przeżywajmy ten czas w Duchu i prawdzie. Stwórzmy w naszych sercach i w naszych domach przestrzeń autentycznego spotkania z Chrystusem i uczmy się od Niego tej miłości, która rozpali i ożywi nasze domowe ogniska.
Maria i Piotr Pikułowie
Na koniec proponujemy gotowe cytaty do przepisani lub wydrukowania:
Wielki Czwartek
„To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem” (J 15, 12).
„Jeżeli więc Ja, Pan i Nauczyciel, umyłem wam nogi, to i wyście powinni sobie nawzajem umywać nogi” (J 13, 14).
Wielki Piątek
„Przybliżmy się więc z ufnością do tronu łaski, abyśmy doznali miłosierdzia i znaleźli łaskę pomocy w stosownej chwili” (Hbr 4, 16).
Wielka Sobota
„Czyż nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć?” (Rz 6, 3).
Wielkanoc
„Nie ma Go tu, bo zmartwychwstał, jak zapowiedział” (Mt 28, 6).