Rodzina powołana do budowania Królestwa Bożego w dziejach (por. FC 49)

Jubileuszowy Akt Przyjęcia Jezusa Chrystusa za Króla i Pana proklamowany w Polsce w 2016 roku trzykrotnie wskazuje na rodzinę: poprzez aklamację wyrażającą pragnienie, by Chrystus królował w naszych rodzinach, poprzez zobowiązanie porządkowania całego naszego życia rodzinnego według prawa Jezusa Króla oraz poprzez przyrzeczenie troski o świętość naszych rodzin i chrześcijańskie wychowanie dzieci. W tym kontekście wydaje się zrozumiałe, że w ramach Ogólnopolskiego Kongresu Jezusa Chrystusa Króla podejmującego temat realizacji Jubileuszowego Aktu Przyjęcia Jezusa Chrystusa za Króla i Pana w diecezjach i parafiach pojawiło się zagadnienie powołania rodziny do budowania Królestwa Bożego w dziejach. O powołaniu tym wyraźnie napisał św. Jan Paweł II w Adhortacji apostolskiej Familiaris consortio opublikowanej 22 listopada 1981 roku, czyli 40 lat temu, w Uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata. Papież wskazał w tym dokumencie cztery zadania rodziny chrześcijańskiej: tworzenie wspólnoty osób, służbę życiu, uczestnictwo w rozwoju społeczeństwa oraz uczestnictwo w życiu i misji Kościoła.

1. Tworzenie wspólnoty osób

Pierwszym zadaniem rodzin chrześcijańskich wskazanym przez św. Jana Pawła II jest tworzenie wspólnoty osób. Papież podkreślił, że jej mocą i zasadą jest miłość. To ona pozwala tworzyć niepodzielną i nierozerwalną jedność małżeństwa, na fundamencie którego może rozwijać się wspólnota rodzinna. W tym kontekście papież podkreślił doniosłą rolę kobiety w małżeństwie i rodzinie. Przypomniał też prawa i obowiązki kobiety, ukazał jej rolę w kontekście społecznym i przestrzegł przed takimi postawami, które godzą w godność kobiety. Następnie Jan Paweł II ukazał rolę mężczyzny jako męża i ojca, przypomniał o prawach dziecka i podkreślił znaczenie osób starszych w rodzinie.

2. W służbie życiu

Drugim zadaniem rodzin chrześcijańskich wymienionym w Familiaris consortio jest służba życiu, którą pełnią one poprzez przekazywanie życia i wychowanie dzieci.

W odniesieniu do przekazywania życia papież przypomniał prawdę, że mężczyzna i kobieta jako małżonkowie są współpracownikami miłości Boga Stworzyciela. Na straży ich godności w tym zakresie stoi tradycyjne nauczanie Kościoła, z którego Jan Paweł II szczególnie podkreślił dokumenty Soboru Watykańskiego II (1962-1965) oraz Encyklikę Humanae vitae papieża Pawła VI (1968). W ich świetle na odrzucenie i potępienie zasługują takie działania, jak stosowanie środków antykoncepcyjnych, sterylizacja i aborcja. Odpowiedzialne rodzicielstwo, do którego wzywa Kościół, opiera się na integralnej wizji człowieka, która w pełni szanuje porządek naturalny i nadprzyrodzony. Odpowiedzialne rodzicielstwo wyraża się poprzez odwoływanie się małżonków do naturalnego rytmu płodności, który pozwala na przeżywanie aktu płciowego zgodnie ze stwórczym planem Boga.

Z kolei gdy chodzi o wychowanie potomstwa, papież przypomniał, że jest to zarówno prawo jak i obowiązek rodziców. Wymaga ono takich owoców miłości rodzicielskiej, jak „czułość, stałość, dobroć, usłużność, bezinteresowność i duch ofiary” (FC 36). Papież zachęcił rodziców, by wpajali dzieciom istotne wartości życia ludzkiego. Pierwszą, którą wymienił, jest wolność od dóbr materialnych wyrażająca się w prostym i surowym stylu życia (por. FC 37). Ponadto dzieci powinny nabyć poczucie prawdziwej sprawiedliwości i miłości, z których wynika poszanowanie godności osobistej każdego człowieka oraz szczera troska i bezinteresowna służba wobec drugich. Papież poruszył tu także sprawę wychowania seksualnego. Powinno ono bazować na prawdzie o człowieku jako istocie cielesnoduchowej, która poprzez cnotę czystości uzdolniona jest do całkowitego ofiarowania siebie drugiej osobie w sakramentalnym małżeństwie.

3. Uczestnictwo w rozwoju społeczeństwa

Trzecim zadaniem rodzin chrześcijańskich wskazanym przez papieża jest uczestnictwo w rozwoju społeczeństwa. Rodziny powinny być szkołą zaangażowania w życie społeczne. Powinny również brać udział w życiu politycznym, by prawa i instytucje państwa wspierały małżeństwo i rodzinę. W innym miejscu papież wyraził stanowisko, że polityka prorodzinna powinna obejmować m.in. kwestię pracy, płacy rodzinnej i mieszkań dla rodzin (por. FC 81). W celu ochrony rodzin przed uzurpacją ze strony społeczeństwa i państwa, papież zamieścił w adhortacji listę praw rodziny. Stwierdził też: „Zadanie społeczne i polityczne wchodzi w zakres tego królewskiego posłannictwa czy służby, w której małżonkowie chrześcijańscy uczestniczą na mocy sakramentu małżeństwa, otrzymawszy jednocześnie przykazanie, od którego nie mogą się uchylić, oraz łaskę, która ich wspomaga i ożywia” (FC 47). Pełniąc to posłannictwo, rodziny wezwane są, by szerzyć sprawiedliwość, pojednanie, braterstwo i pokój oraz by być dla świata znakiem jedności, „świadcząc o Królestwie i pokoju Chrystusowym, do którego zmierza cały świat” (FC 48).

4. Uczestnictwo w życiu i misji Kościoła

Czwartym zadaniem rodzin chrześcijańskich wymienionym w Familiaris consortio jest uczestnictwo w życiu i misji Kościoła. Papież wyraził to w następujących słowach: „Do zasadniczych zadań rodziny chrześcijańskiej należy również zadanie kościelne: jest ona powołana do budowania Królestwa Bożego w dziejach, poprzez udział w życiu i posłannictwie Kościoła” (FC 49). Rodzina jest „Kościołem w miniaturze”, czy też „Kościołem domowym” (Ecclesia domestica). Wobec tego rodzina na różne sposoby bierze udział w budowaniu Królestwa Bożego w dziejach. Papież stwierdził: „Rodzina chrześcijańska buduje również Królestwo Boże w dziejach poprzez samą codzienną rzeczywistość, określoną i wyznaczoną przez jej warunki życiowe: a więc poprzez miłość małżeńską i rodzinną – przeżywaną w jej nadzwyczajnym bogactwie wartości i wymogów pełni, wyłączności, wierności i płodności – wyraża się i realizuje udział rodziny chrześcijańskiej w misji prorockiej, kapłańskiej i królewskiej Jezusa Chrystusa i Jego Kościoła: miłość i życie stanowią zatem rdzeń zbawczego posłannictwa rodziny chrześcijańskiej w Kościele i dla Kościoła” (FC 50).

Trwając zatem w oblubieńczej więzi z Chrystusem, rodzina uczestniczy w Jego potrójnej misji Proroka, Kapłana i Króla. Misję prorocką realizuje jako wspólnota wierząca i ewangelizująca, misję kapłańską wypełnia jako wspólnota w dialogu z Bogiem, natomiast misję królewską – jako wspólnota w służbie człowieka.

4.1. Rodzina chrześcijańska jako wspólnota wierząca i ewangelizująca

Rodzina chrześcijańska – wierząc i głosząc wiarę – wypełnia swą misję prorocką. W pierwszej kolejności sami małżonkowie i rodzice wezwani są do posłuszeństwa wierze (por. FC 51). W jej świetle mogą poznać Dobrą Nowinę o świętym i uświęcającym charakterze małżeństwa. Wiara pozwala im również odkryć godność małżeństwa jako znaku przymierza Jezusa Chrystusa z Kościołem. Dokonuje się to już na etapie narzeczeństwa, które stwarza okazję do pogłębienia wiary i przyjęcia powołania „do pójścia za Chrystusem i służenia Królestwu Bożemu w stanie małżeńskim” (FC 51). Papież podkreślił również: „Zasadniczym momentem dla wiary nowożeńców jest obrzęd sakramentu małżeństwa, którego najgłębszą istotę stanowi głoszenie w Kościele Dobrej Nowiny o miłości małżeńskiej” (FC 51). Wyznanie wiary, jakim powinien być obrzęd zawarcia sakramentu małżeństwa, „domaga się przedłużenia na całe życie małżonków i rodziny” (FC 51).

Jan Paweł II stwierdził, że przez łaskę płynącą z sakramentu małżeństwa rodzina „otrzymuje nową moc dla przekazywania wiary, dla uświęcania i przemiany współczesnego społeczeństwa wedle zamysłu Bożego” (FC 52). Papież wyraził też przekonanie, że „przyszłość ewangelizacji w dużej mierze zależy od Kościoła domowego”. Powinien on być przestrzenią katechezy rodzinnej, bezwzględnie koniecznej zwłaszcza w tych miejscach, w których szerzy się niedowiarstwo lub laicyzm. Papież zalecił, by posługa ewangelizacyjna rodziców nabierała cech typowych dla życia rodzinnego, takich jak miłość, prostota oraz konkretne i codzienne świadectwo (por. FC 53). W rodzinie dzieci powinny zostać przygotowane do wypełnienia zadań zgodnych z otrzymanym od Boga powołaniem. Rodzina otwarta na wartości transcendentne „staje się pierwszym i najlepszym seminarium powołania do życia poświęconego Królestwu Bożemu” (FC 53).

Papież zachęcił rodziców, by byli świadkami wiary także wobec dzieci w okresie dojrzewania i młodości, kiedy to zdarzają się przypadki kontestacji i odrzucenia wiary otrzymanej w dzieciństwie. Rodzice powinni mieć świadomość, że z dziełem ewangelizacji zawsze związane jest cierpienie apostoła. Mimo to jednak rodzice powinni z odwagą i pogodą ducha przyjmować trudności związane z ich posługą ewangelizacyjną wobec dzieci.

Papież podkreślił, że posługa ewangelizacyjna małżonków i rodziców jest „zasadniczą posługą kościelną” wchodzącą w kontekst działalności całego Kościoła, dlatego powinna pozostawać „w wewnętrznej komunii i odpowiedzialnej harmonii z wszystkimi innymi posługami ewangelizacji oraz katechezy, obecnymi i działającymi we wspólnocie kościelnej tak diecezjalnej, jak i parafialnej” (FC 53).

Rodzina chrześcijańska powinna ożywiać w sobie ducha posłannictwa misyjnego, które wynika z zadania wyznaczonego Kościołowi przez samego Pana Jezusa. Sakrament małżeństwa, podobnie jak chrzest i bierzmowanie, nakłada na wiernych obowiązek obrony i szerzenia wiary oraz bycia świadkami Chrystusa, misjonarzami miłości i życia (por. FC 54). Działalność misyjna rodziny może być rozwijana już w jej obrębie, gdy jeden z jej członków jest niewierzący lub niepraktykujący. Poza tym ważne jest pielęgnowanie powołania misyjnego wśród własnych dzieci. Możliwe też jest osobiste zaangażowanie, także na pewien czas, w pracę na terenach misyjnych.

Posłannictwo małżeństw i rodzin chrześcijańskich służące wznoszeniu Królestwa Bożego w dziejach wynika ze „specjalnego apostolskiego mandatu” udzielonego im przez Chrystusa mocą sakramentu małżeństwa. Papież porównał ich do znanych z przypowieści robotników posłanych do pracy w winnicy, którą w szczególny sposób jest pole życia rodzinnego (FC 71).

W tym miejscu warto postawić pytanie o to, jak odnieść w praktyce nauczanie św. Jana Pawła II do Dzieła Intronizacji Jezusa Króla. Patrząc od strony duszpasterskiej na pewno ważne będzie motywowanie rodzin do przyjęcia Jezusa za swego Króla i Pana oraz do umacniania wiary w Niego. W tym celu niezbędna jest odpowiednia formacja przy pomocy materiałów ukazujących prawdę o królewskiej godności Jezusa Chrystusa zgodnie z nauką Kościoła. Sporo takich materiałów zainteresowane osoby mogą znaleźć wśród publikacji wydawanych przez poszczególne ruchy intronizacyjne oraz przez Ogólnopolskie Dzieło Intronizacji Jezusa Chrystusa Króla. Dopiero właściwie uformowane małżeństwa i rodziny będą mogły podejmować misję dzielenia się swoją wiarą w Jezusa Króla w swoim środowisku, także we wspólnocie parafialnej. Z kolei patrząc na sprawę z perspektywy samych rodzin, na pewno ważne jest życzliwe wsparcie duszpasterskie, zarówno w zakresie formacji, jak i otwarcia przestrzeni działania na rzecz głoszenia Królestwa Bożego w ramach struktur Kościoła, na przykład poprzez umożliwienie zakładania w parafiach grup intronizacyjnych, jak chociażby grup Rycerstwa Chrystusa Króla czy Apostołów Chrystusa Króla.

4.2. Rodzina chrześcijańska – wspólnotą w dialogu z Bogiem

Rodzina, która trwa w dialogu z Bogiem, wypełnia swą kapłańską misję poprzez pogłębianie duchowości, udział w życiu sakramentalnym i modlitwę, zarówno liturgiczną, jak i prywatną. W ten sposób rodzina włączona jest we wspólnotę Kościoła jako ludu kapłańskiego, by przez codzienną rzeczywistość uświęcać siebie, wspólnotę kościelną i świat (por. FC 55).

Jan Paweł II stwierdził: „Właściwym źródłem i pierwotnym środkiem uświęcenia małżeństwa i rodziny chrześcijańskiej jest sakrament małżeństwa, który podejmuje i rozwija łaskę uświęcającą chrztu” (FC 56). Dar przekazany przez Pana Jezusa w sakramencie małżeństwa towarzyszy małżonkom przez całe ich życie, umacnia ich i jakby konsekruje do właściwych im obowiązków, by mogli osiągnąć uświęcenie, budować Kościół i oddawać cześć Bogu. Z powszechnego powołania do świętości „rodzi się łaska i wymóg autentycznej i głębokiej duchowości małżeńskiej i rodzinnej, która będzie czerpała natchnienie z motywów stworzenia, przymierza, Krzyża, zmartwychwstania i znaku” (FC 56). Z sakramentu małżeństwa pochodzi również łaska i moralny obowiązek przeobrażenia całego życia małżonków w nieustanną ofiarę duchową.

Uświęcenie rodziny swój najpełniejszy wyraz znajduje w Eucharystii, która jest „źródłem małżeństwa chrześcijańskiego” (FC 57). Dzieje się tak, ponieważ ofiara eucharystyczna „uobecnia przymierze miłości Chrystusa z Kościołem”, potwierdzone Jego krwią. Wobec tego ofiara eucharystyczna jest dla małżonków źródłem miłości oraz podstawą jej komunii i posłannictwa, a przyjmowanie chleba eucharystycznego czyni rodzinę jednym ciałem.

Kolejnym sakramentem odgrywającym istotną rolę w uświęcaniu rodziny chrześcijańskiej jest sakrament nawrócenia i pojednania. Grzech bowiem sprzeciwia się nie tylko Bogu, ale i przymierzu małżeńskiemu i jedności rodziny. Natomiast Bóg w swoim miłosierdziu obdarza ludzi miłością potężniejszą niż grzech, która ma moc odbudowania naruszonych więzi (por. FC 58).

Kolejnym sposobem uczestnictwa małżonków i rodzin w kapłańskiej misji Chrystusa jest modlitwa jako „dialog z Ojcem przez Jezusa Chrystusa w Duchu Świętym” (FC 59). Jest ona „modlitwą wspólną męża i żony, rodziców i dzieci”, która swoją treść czerpie z bogactwa życia rodzinnego rozumianego jako powołanie otrzymane od Boga. Rozwijając ten temat, papież stwierdził, że „rodzice chrześcijańscy mają szczególne zadanie wychowania dzieci do modlitwy, wprowadzenia ich w stopniowe odkrywanie Bożego misterium i nauczenia osobistej z Nim rozmowy” (FC 60). Wychowanie do modlitwy powinno dokonywać się przede wszystkim przez przykład i świadectwo rodziców, które pozostawiają niezatarty ślad w sercach dzieci. Rodzice powinni stworzyć dzieciom warunki odpowiednie do wprowadzenia w modlitwę liturgiczną poprzez wspólne przystępowanie do sakramentów oraz odmawianie modlitwy brewiarzowej (por. FC 61). Niezastąpiona jest tu także modlitwa prywatna, która może przybierać różne formy w zależności od sytuacji życiowych. Papież zalecił szczególnie modlitwę poranną i wieczorną oraz „lekturę i rozważanie Słowa Bożego, przygotowanie do sakramentów, nabożeństwo i poświęcenie się Sercu Jezusowemu, różne formy kultu Matki Bożej, modlitwę przed i po posiłku, praktyki pobożności ludowej” (FC 61). Wśród praktyk polecanych przez papieża nie zabrakło również modlitwy różańcowej.

Zastanawiając się na praktycznymi możliwościami zastosowania nauczania papieskiego w kontekście Jubileuszowego Aktu Przyjęcia Jezusa Chrystusa za Króla i Pana warto nadmienić, że wśród publikacji wydawanych przez poszczególne ruchy intronizacyjne oraz przez Ogólnopolskie Dzieło Intronizacji Jezusa Chrystusa Króla małżeństwa i rodziny pragnące pogłębić swoją duchowość mogą znaleźć cenne pomoce, przede wszystkim zaś bogaty w treści „Modlitewnik czcicieli Chrystusa Króla. Króluj nam, Chryste!”. Wartą podkreślenia jest również możliwość uczestnictwa w „Krucjacie modlitewnej w intencji królowania Jezusa Chrystusa w Narodzie i Państwie Polskim”. Jej celem jest zachęcenie wszystkich naszych rodaków do codziennego zanoszenia przed Boży tron spraw naszej Ojczyzny słowami „Modlitwy do Jezusa naszego Króla i Pana”. Jej tekst został opracowany podczas przygotowań do uroczystej proklamacji Jubileuszowego Aktu Przyjęcia Jezusa Chrystusa za Króla i Pana i dołączony do Listu pasterskiego Konferencji Episkopatu Polski podpisanego na 374. Zebraniu Plenarnym w Warszawie w dniu 5 października 2016 roku. Będzie wspaniale, jeśli kolejne małżeństwa i rodziny podejmą tę inicjatywę i w swój codzienny dialog z Bogiem włączą także „Modlitwę do Jezusa naszego Króla i Pana”.

4.3. Rodzina chrześcijańska – wspólnotą w służbie człowieka

Trwanie w dialogu z Bogiem powinno być dla rodzin zachętą do podejmowania swoich codziennych zadań oraz do starań o przemianę świata zgodnie z nauką Chrystusa (por. 62). W tym kontekście warto spojrzeć na misję królewską, którą rodzina realizuje poprzez pokonywanie w sobie panowania grzechu i służbę bliźnim w duchu przykazania miłości. Rodzina w wewnętrznej jedności z Kościołem jako ludem królewskim wezwana jest do służby Bogu i bliźnim. Papież napisał: „Tak jak Chrystus sprawuje swoją władzę królewską oddając się na służbę ludzi, tak chrześcijanin znajduje autentyczny sens własnego udziału w królewskości swego Pana, uczestnicząc w Jego duchu i w postawie służby człowiekowi” (FC 63). Wierni powinni osiągnąć „stan królewskiej wolności” poprzez wyzwolenie się spod władzy grzechu. Z kolei poprzez służbę bliźnim powinni z pokorą i cierpliwością przywodzić ich do swojego Króla i w ten sposób spełnić Jego pragnienie rozszerzania Królestwa Bożego w świecie. Służba Jezusowi Królowi oznacza prawdziwe panowanie i wyzwolenie z niewoli grzechu ku wolności dzieci Bożych.

Jan Paweł II stwierdził: „Rodzina chrześcijańska, ożywiona i podtrzymywana nowym przykazaniem miłości, żyje gościnnością, szacunkiem i służbą każdemu człowiekowi, w którym zawsze dostrzega godność osoby i dziecka Bożego” (FC 64). Dzięki miłości rodzinnej Kościół może stać się wspólnotą bardziej domową, rodzinną, ludzką i braterską. Miłość potrafi w drugim człowieku „dostrzec oblicze Chrystusa i brata, którego ma kochać i któremu ma służyć”.

Można z całą pewnością stwierdzić, że Jubileuszowy Akt Przyjęcia Jezusa Chrystusa za Króla i Pana zachęca wiernych do podejmowania działań wynikających z królewskiej misji. Wystarczy przywołać kilka zawartych w nim wezwań, by się o tym przekonać: „Wyrzekamy się złego ducha i wszystkich jego spraw. (…) Zobowiązujemy się porządkować całe nasze życie osobiste, rodzinne i narodowe według Twego prawa: Przyrzekamy bronić Twej świętej czci, głosić Twą królewską chwałę (…); Przyrzekamy pełnić Twoją wolę i strzec prawości naszych sumień (…), Przyrzekamy budować Twoje królestwo i bronić go w naszym narodzie (…); Przyrzekamy czynnie angażować się w życie Kościoła i strzec jego praw (…)”. Aby małżeństwa i rodziny podjęły się realizacji tych wezwań, powinny o nich słyszeć na tyle często, by faktycznie przejęły się ich treścią i potraktowały je jako skierowane także osobiście do siebie. Bez wątpienia decydującą rolę w tym zakresie odgrywać będą działania duszpasterskie w parafii, a szczególnie wygłaszane podczas niedzielnych mszy świętych homilie. Będzie dobrze, jeśli wierni usłyszą w nich przypomnienie o obowiązkach wynikających z ich królewskiej misji i dostaną konkretne wskazówki, jak można ją praktycznie wypełniać w realiach danej wspólnoty parafialnej.

Zakończenie

Nauczanie św. Jana Pawła II na temat zadań rodzin chrześcijańskich wskazuje na tworzenie wspólnoty osób, służbę życiu, udział w rozwoju społeczeństwa oraz uczestnictwo w życiu i misji Kościoła. To ostatnie zadanie papież określił też jako powołanie do służenia budowaniu Królestwa Bożego w dziejach. Wpisuje się ono w potrójną misję Chrystusa – Proroka, Kapłana i Króla, a wypełniana jest w rodzinach chrześcijańskich przez głoszenie wiary, trwanie w dialogu z Bogiem oraz przez miłość okazywaną w posłudze bliźnim. Nauczanie Papieża Polaka wyznacza nam właściwą perspektywę odczytywania i realizacji Jubileuszowego Aktu Przyjęcia Jezusa Chrystusa za Króla i Pana. Ośmielę się też wyrazić przekonanie, że w wypełnianiu tych zadań towarzyszy nam pełne mocy błogosławieństwo Ojca Świętego zamieszczone w zakończeniu adhortacji: „A Chrystus Pan, Król wszechświata, Król rodzin, niech będzie obecny jak w Kanie, w każdym ognisku chrześcijańskim, aby dać mu światło, radość, pogodę i męstwo. W dniu uroczyście poświęconym Jego Królewskości, błagam Go, aby każda rodzina umiała wielkodusznie dawać swój własny wkład w przyjście na świat Jego Królestwa, Królestwa prawdy i życia, świętości i łaski, sprawiedliwości, miłości i pokoju, do którego zdążają dzieje” (FC 86).

Piotr Pikuła