Przygotowanie do małżeństwa
Osoby żyjące w związku małżeńskim powołane są do tego, by ich własna miłość uświęcona mocą sakramentu, stawała się znakiem miłości Boga do Kościoła. Miłość ta poprzez swój jednoczący charakter ma być wyłączna i wierna. Obejmuje ona każdą dziedzinę życia małżonków, ukazując tym samym bezwarunkowość Bożej miłości. Mąż i żona, pozostając w międzyosobowej relacji z sobą, poznają prawdę o własnym człowieczeństwie. W tym kontekście przygotowanie do małżeństwa jawi się jako zadanie szczególnie ważne. Obejmując etap dalszy, bliższy i bezpośredni, umożliwia odkrycie specyfiki tego powołania.
Przygotowanie do małżeństwa
– wyrazem miłości odpowiedzialnej
Ponieważ małżonkowie powołani zostali przez Boga do świętości, dlatego jak poucza Papieska Rada ds. Rodziny: „Nie jest możliwe, by człowiek własnymi tylko siłami urzeczywistnił doskonały dar z siebie. Staje się do tego zdolny mocą łaski Ducha Świętego. W rzeczywistości to Chrystus objawia pierwotną prawdę małżeństwa. Wzywając go z zatwardziałości serca, Chrystus czyni go zdolnym do urzeczywistnienia pełnej prawdy małżeństwa”[1]. Bóg pragnie wejść w życie małżonków i dać potrzebne łaski, by jednak zaowocowały w ich życiu świętością, małżonkowie muszą otworzyć swoje serca na Boże działanie. Już w trakcie przygotowania do małżeństwa, młodzi ludzie powinni pogłębiać swoją relację z Bogiem, bowiem tak jak świętość jest podstawowym powołaniem każdego człowieka, tak też każdy wezwany jest do życia we wspólnocie z Chrystusem.
Kościół Katolicki dostrzegając wartość sakramentalnego związku, podejmuje starania, by młode osoby mogły się jak najlepiej do niego przygotować. Tematyka przygotowania do małżeństwa została obszernie omówiona przez Papieską Radę ds. Rodziny w dokumencie Przygotowanie do sakramentu małżeństwa, czytamy w nim, że „dla chrześcijan małżeństwo, które ma swój początek w Bogu Stworzycielu, to rzeczywiście powołanie do szczególnego stanu i życia łaską. Powołanie to, aby zostało doprowadzone do swej dojrzałości, wymaga odpowiedniego i specjalnego przygotowania oraz jest specyficzną drogą wiary i miłości”[2]. Dokument określa małżeństwo nie tylko drogą miłości, ale także drogą wiary, stąd przygotowanie do małżeństwa winno obejmować umocnienie obu wymiarów ludzkiego życia.
Wszystkie dokumenty wyróżniają trzy etapy przygotowań, które stoją na drodze osoby pragnącej wejść w sakramentalny związek, mianowicie przygotowanie dalsze, bliższe oraz bezpośrednie. Każdy z nich istotnie wpływa na to, by decyzja o małżeństwie została podjęta w sposób odpowiedzialny, ze świadomością trudności i obowiązków czekających na małżonków.
Przygotowanie dalsze
Przygotowanie dalsze odbywa się od początku istnienia człowieka[3]. Już w łonie matki przez nawiązanie z nią szczególnej relacji dziecko doznaje uczucia miłości i bezpieczeństwa. Rodzina staje się miejscem przygotowania do dorosłego życia. W zachowaniu dziecka, niczym jak na matrycy, odbijają się relacje panujące w domu. Stworzenie wówczas odpowiedniej atmosfery do kształtowania się młodej osoby jest najlepszym zabezpieczeniem dla niej na przyszłość[4]. Rodzina daje także dziecku poczucie przynależności, zostają spełnione jego potrzeby szacunku i uznania. Jest ona pierwszą społecznością, w której uczy się ono ról społecznych. Zdobywa wiedzę o świecie i o innych ludziach. Dzięki życiu w rodzinie młody człowiek nabywa praktyki potrzebnej do założenia w przyszłości własnej. Życie codzienne natomiast, dostarcza mu realnych informacji na temat funkcjonowania tej społeczności. Dzięki stworzonej przez rodziców atmosferze przyjaźni i zaufania mogą zostać podjęte trudne tematy. Przykład małżonków uczy dzieci życzliwego odnoszenia się do osób przeciwnej płci. Patrząc na rodziców uczą się one doceniać wartość własnej kobiecości, czy męskości. Wychowanie do czystości[5] umożliwia także rozpoznanie woli Bożej, co do powołania młodej osoby i przygotowuje ją do realizowania go w sposób dojrzały.
Rodzina ma także wpływ w kształtowaniu postawy religijnej dzieci, szczególnie ważny jest przykład rodziców[6]. „Przekazywanie wiary odbywa się za pośrednictwem świadectwa, które jeden człowiek (rzadziej bezpośrednio sam Bóg) wyraża wobec drugiego człowieka. Dużą rolę odgrywa więc tu sposób komunikacji międzyludzkiej” [7], dlatego niezwykle ważne jest podejmowanie tematów religijnych w rodzinie. Święci często wspominali o tym, jak wdzięczni są za religijne wychowanie w domu rodzinnym. Zaszczepiony w nich obraz dobrego pełnego miłości Boga w ich dorosłym życiu stał się źródłem gotowości do wypełnienia Jego woli. Za przykład może służyć życie świętej małżonki i matki Joanny Beretta Molla, która postawę miłości do Boga i bliźnich zaczerpniętą z domu rodzinnego, przeniosła następnie do własnej rodziny[8]. Rodzice stają się pierwszymi duszpasterzami swoich dzieci, ukazując im Boga, uczą także właściwego odniesienia do bliźnich. „Wychowanie chrześcijańskie, zmierza do stopniowego wprowadzania w tajemnicę zbawienia, a przez to ma następować przemiana osobowa, skutkiem czego ma być większa świadomość wiary i powołania, oddawanie chwały Bogu szczególnie w liturgii oraz świadectwo życia i nadziei. Proces ten musi rozpocząć się bardzo wcześnie, bowiem już w wieku przedszkolnym budzi się w dziecku świadome życie duchowe”[9], poprzez takie wychowanie dzieci zostają wprowadzone w życie wiary. Rodzice dając świadectwo własnej religijności, zarazem ukazują dziecku, że wspólnota małżeńska i rodzinna ma swoje źródło i fundament w Bogu.
Przygotowanie bliższe
Przygotowanie bliższe spoczywa przede wszystkim na parafii i szkole[10]. Zawierać w sobie powinno następujące elementy: modlitwę i liturgię, dzięki której młodzież nabywa poczucia przynależności do wspólnoty Kościoła. Ważne są także konferencje, na których zostaje wyjaśniona nauka chrześcijańska. Przygotowanie to powinno również uwzględniać rozmowę, dialog z młodymi ludźmi, na których podjęte miałyby być problematyczne kwestie dotyczące życia małżeńskiego i rodzinnego. W przygotowaniu na tym poziomie rodzina także ma do spełnienia ważną funkcję. Mianowicie rodzice winni zachęcić swoje dorastające dzieci do głębszego pochylenia się nad podejmowanymi w czasie katechizacji prawdami. Dzięki wspólnej rozmowie w domu treści te mogą zostać utrwalone w sercach młodych osób. Jak podkreśla Papieska Rada ds. Rodziny: „w centrum tego przygotowania ma znajdować się refleksja wiary nad sakramentem małżeństwa, z pomocą Słowa Bożego i pod przewodem Magisterium. Uświadomi się zatem przyszłym małżonkom, że stawać się poprzez małżeństwo chrześcijańskie jednym ciałem (Mt 19,6) w Chrystusie, mocą Ducha Świętego, znaczy nadać własnemu istnieniu nowy kształt życia chrztem świętym”[11]. Zgodnie z tym pouczeniem, także na tym etapie przygotowań do małżeństwa w centrum ma znajdować się wiara i jej pogłębienie poprzez wsłuchanie się w Słowo Boże i nauczanie Kościoła.
Przygotowanie bezpośrednie
Przygotowanie bezpośrednie[12] obejmuje czas, gdy para pragnąca wziąć ślub jest po zaręczynach i przez to oficjalnie są już parą narzeczonych. Powinno ono obejmować czas kilku miesięcy poprzedzających zawarcie związku małżeńskiego[13]. W okresie tym należy zwrócić uwagę nupturientów na lepsze wzajemne poznanie siebie oraz rodziny przyszłego współmałżonka. Mężczyzna i kobieta na tym etapie przygotowań uczestniczą w katechezach ogólnych dotyczących małżeństwa i rodziny, jak również odbywają spotkania w Poradni Życia Rodzinnego. Poruszane tematy dotyczą między innymi więzi między małżonkami, dynamiki łączącej ich miłości. Poruszane zostają także tematy związane z odpowiedzialnym rodzicielstwem. Dzięki spotkaniom w poradni oraz dzięki możliwości indywidualnej rozmowy z doradcą rodzinnym, przygotowanie to zostaje zindywidualizowane. Mogą zostać szerzej omówione kwestie szczególnie interesujące przyszłych małżonków. By spotkania te były jak najowocniejsze, konieczna jest otwartość i szczerość nupturientów, jak również stworzenie przyjaznej atmosfery przez doradcę życia rodzinnego. Na tym etapie para narzeczonych odbywa także spotkania w kancelarii parafialnej, gdzie poprzez rozmowę z księdzem zostaje zweryfikowana zdolność nupturientów do zawarcia małżeństwa.
Warto zaznaczyć, że czas kilku tygodni przed ślubem jest zazwyczaj także intensywnym czasem przygotowań w gronie rodzinnym. Na przykład poprzez wręczanie zaproszeń na ślub zaręczeni poznają lepiej swoją rodzinę, a dzięki podejmowaniu wspólnych decyzji dotyczących wesela uczą się wyrażać swoje pragnienia i ewentualnie dochodzić do kompromisu zadawalającego oboje narzeczonych. Czas przygotowań do małżeństwa jest wreszcie czasem radosnego oczekiwania. Radość ta wypływa z miłości łączącej mężczyznę i kobietę. W okresie narzeczeństwa ważne jest dbanie o czystość relacji nupturientów. Dzięki bliskiej relacji z Bogiem, życiu sakramentalnemu i pouczeniom dotyczącym życia małżeńskiego, zaręczone sobie osoby przyjmują czystość jako dar, poprzez który będą mogły w pełni ofiarować siebie współmałżonkowi.
Niezwykle ważne jest, by w trakcie poszczególnych etapów przygotowania do małżeństwa, młody człowiek pogłębił swoją wiarę, bowiem dojrzałość chrześcijańska jest jednym z celów formacji przedmałżeńskiej[14]. Umocnienie więzi z Bogiem później zaowocować może piękniejszym przeżyciem sakramentu małżeństwa, dlatego „Katecheza przedmałżeńska przygotowująca młodych ludzi do sakramentu małżeństwa powinna być bardziej ewangelizacyjna. Nie można ograniczyć się do omówienia problematyki małżeńsko-rodzinnej, ale należy ją połączyć z orędziem ewangelizacyjnym, jakie Chrystus kieruje do każdego człowieka”[15]. Kościół, troszcząc się o godność instytucji małżeństwa, pomaga odkryć właściwy sens powołania małżeńskiego. W przekazaniu treści formacyjnych biorą udział osoby duchowne jak i świeckie, żyjące już w związku małżeńskim i w rodzinie. Dzięki ich świadectwu przekazywane treści nabierają większej wartości. Dlatego ważne jest współdziałanie rodziny narzeczonych z parafią i szkołą. Poprzez taką wzajemną pomoc możliwe jest ukształtowanie się w młodym człowieku dojrzałej postawy. Świadomość czekających na nowym etapie życia zadań, umożliwia podjęcie odpowiedzialnej decyzji przez młodych ludzi.
Religijność jest zjawiskiem opisującym bliskość i intensywność relacji człowieka z Bogiem. Pogłębienie wiary, religijności osób przygotowujących się do małżeństwa jest celem nadrzędnym. Dlaczego to zadanie ma aż taką wartość? Odpowiadając trzeba wrócić do prawdy o sakramentalności małżeństwa. Fakt, że małżeństwo ważnie zawarte między osobami ochrzczonymi jest sakramentem oznacza, iż na małżonkach spoczywa zadnie świadczenia o miłości Boga. Stąd zbliżenie się do Chrystusa jest zadaniem priorytetowym. Także do małżonków, obok innych powołań, odnoszą się słowa Jezusa: „Nie wyście mnie wybrali, ale Ja was wybrałem i przeznaczyłem was na to, abyście szli i owoc przynosili, i by owoc wasz trwał – aby Ojciec dał wam wszystko, o cokolwiek poprosicie w imię moje” (J 15, 16). Przyjęcie sakramentu małżeństwa nie jest zatem prezentem od zakochanej pary dla Pana Boga, ale jest łaską, drogocennym darem Boga względem nowożeńców. Stąd zasadnicze jest, by od początku młodzi ludzie, rozpoznając własne powołanie, swoje plany konfrontowali z wolą Chrystusa, który jest źródłem ich uświęcenia.
Maria Pikuła
Przypisy
[1] Papieska Rada ds. Rodziny, Vademecum dla spowiedników o niektórych zagadnieniach moralnych dotyczących życia małżeńskiego, w: Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego o małżeństwie i rodzinie, red. K. Lubowicki, Kraków 1999, t. II, 1.
[2] Papieska Rada ds. Rodziny, Przygotowanie do sakramentu małżeństwa, w: Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego o małżeństwie i rodzinie, red. K. Lubowicki, Kraków 1999, t. I, 9.
[3] Por. tamże, s. 30-34; P. Petryk, Ku wspólnocie życia i miłości, Lublin 1998, s. 63-77.
[4] Por. J. Laskowski, Małżeństwo i rodzina, Warszawa 1979, s. 209-219.
[5] Por. K. Kietliński, Jesteś moją miłością, Warszawa 2005, s. 22-27.
[6] Por. J. Makselon, Dynamika religijności, w: Psychologia dla teologów, red. J. Makselon, Kraków 1995, s. 287-294.
[7] S. Tokarski, Dojrzałość religijna, w: Podstawowe zagadnienia psychologii religii, red. S. Głaza, s. 150.
[8] Por. P. Molla, E. Guerriero, Joanna kobieta mężna, Kraków 1995, s. 17-34.
[9] J. Mastalski, Zarys teorii wychowania, Kraków 2002, s. 254.
[10] Por. S. Adamczyk, Przygotowanie do małżeństwa w warunkach Kościoła w Polsce, Sandomierz 2001, s. 106-124.
[11] Papieska Rada ds. Rodziny, Przygotowanie do sakramentu małżeństwa, w: Posoborowe
dokumenty Kościoła Katolickiego o małżeństwie i rodzinie, red. K. Lubowicki, Kraków 1999, t. II, 47.
[12] Por. K. Kietliński, Jesteś moją miłością, Warszawa 2005, s. 37-42; P. Petryk, Ku wspólnocie życia i miłości, Lublin 1998, s. 95-114.
[13] Por. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym Familiaris consortio, Wrocław 2000, 66.
[14] Por. S. Adamczyk, Przygotowanie do małżeństwa w warunkach Kościoła w Polsce, Sandomierz 2001, s. 363-370.
[15] Tamże, s. 267.