Mężczyzna, który zniknął

Pierwszym z wymienionych imiennie przez Syracydesa sławnych mężów narodu wybranego jest Henoch. Jest on jednym z najbardziej zagadkowych mężczyzn w Biblii. Znany jest z tego, że mało o nim wiemy. Zasłynął tym, że zniknął. Czy współczesny mężczyzna może się od niego czegoś nauczyć? Syracydes nazywa go przykładem dla pokoleń, więc może warto się jego osobą zainteresować.

O Henochu wspomina autor Księgi Rodzaju w rodowodzie potomków Adama: Gdy Jered miał sto sześćdziesiąt dwa lata, urodził mu się syn Henoch. A po urodzeniu się Henocha Jered żył osiemset lat i miał synów i córki. Jered przeżył ogółem dziewięćset sześćdziesiąt dwa lata, i umarł. Gdy Henoch miał sześćdziesiąt pięć lat, urodził mu się syn Metuszelach. Henoch po urodzeniu się Metuszelacha żył w przyjaźni z Bogiem trzysta lat i miał synów i córki. Ogólna liczba lat życia Henocha: trzysta sześćdziesiąt pięć. Żył więc Henoch w przyjaźni z Bogiem, a następnie znikł, bo zabrał go Bóg (Rdz 5, 18-24).

Księga Rodzaju przedstawia Henocha jako człowieka wpisującego się w szereg protoplastów Narodu Wybranego, zaś św. Łukasz Ewangelista umieszcza go wśród przodków Zbawiciela (por. Łk 3, 37). Henoch jest człowiekiem powiązanym z przeszłością poprzez swoich ojców, jest człowiekiem powiązanym z przyszłością przez swoje ojcostwo. Jest ogniwem w wielkim łańcuchu pokoleń. Nie jest jednak zwykłym ogniwem. Jest coś, co go wyróżnia, co sprawia, że jest ogniwem szczególnym, jakby klejnotem spinającym pozostałe części. Tym niezwykłym wyróżnikiem jest jego szczególna więź z Bogiem, którą tłumacze określają przyjaźnią lub zażyłością. Ta relacja sprawiła, że pewnego dnia Stwórca zapragnął mieć go u siebie. Henoch zniknął, gdyż został zabrany przez Boga. To lakoniczne stwierdzenie zaskakuje niemal każdego czytelnika. Zniknął? Zabrał? Jak to? Księga Rodzaju nie udziela odpowiedzi. Henoch jest tajemnicą.

Syracydes ukazuje swoim uczniom tę tajemnicę w dwóch krótkich stwierdzeniach. Najpierw: Henoch podobał się Panu i został przeniesiony jako przykład nawrócenia dla pokoleń (Syr 44, 16). W innym miejscu dodaje: Nie było drugiego spośród stworzonych na ziemi jak Henoch, on bowiem z ziemi został uniesiony (Syr 49, 14). Syracydes usiłuje wyjaśnić, jak nastąpiło zniknięcie Henocha: z ziemi został uniesiony. Podkreśla też jego niepowtarzalność. Ukazuje go jako wzór nawrócenia dla pokoleń. W grece biblijnej nawrócenie nie oznacza jedynie zmiany postępowania, lecz także – a może i przede wszystkim – zmianę myślenia. To na tym poziomie rozgrywają się wielkie konflikty wewnętrzne człowieka. Nie wiemy, czy Henoch jest wzorem tej przemiany ze względu na jego własne doświadczenia. Biblia nie ujawnia szczegółów z jego życia. Sądzę, że chodzi tu ogólnie o życiową postawę, która jest wyrazem jego wewnętrznej przemiany. Precyzuje to dopiero Nowy Testament.

Autor Listu do Hebrajczyków – podobnie zresztą jak Syracydes – pod koniec swojego dzieła umieszcza przykłady ludzi, którzy zdołali wcielić w życie Boży ideał człowieka. Znajdujemy w tej części listu kilka zdań poświęconych Henochowi: Przez wiarę Henoch został przeniesiony, aby nie oglądał śmierci. I nie znaleziono go, ponieważ Bóg go zabrał. Przed zabraniem bowiem otrzymał świadectwo, iż podobał się Bogu (Hbr 11, 5). Tym co według autora tego listu wpłynęła na postawę Henocha, była jego wiara. To ona pozwoliła mu się na tyle zbliżyć do Boga, że możemy mówić o ich wzajemnej przyjaźni. Zażyłość z Bogiem może prowadzić między innymi do poznania duchowych tajemnic. Henoch miał dostąpić tego zaszczytu, o czym mogą świadczyć słowa z Listu św. Judy: Również o nich prorokował siódmy po Adamie patriarcha Henoch, mówiąc: «Oto przyszedł Pan z miriadami swoich świętych, aby dokonać sądu nad wszystkimi i ukarać wszystkich bezbożników za wszystkie bezbożne uczynki, przez które okazywała się ich bezbożność, i za wszystkie twarde słowa, które wypowiadali przeciwko Niemu grzesznicy bezbożni» (Jud 14-15). Cytowane słowa proroctwa pochodzą z apokryficznej Księgi Henocha (1, 9). Nawet jeśli mamy tutaj do czynienia z popularnym w starożytności procederem podpisywania się przez anonimowego autora imieniem znanego z przeszłości Bożego męża, to i tak jest w tym coś głębszego. Bóg swoim przyjaciołom objawia swoje tajemnice. Przykładem mogą być słowa Jezusa wypowiedziane do uczniów: nazwałem was przyjaciółmi, albowiem oznajmiłem wam wszystko, co usłyszałem od mego Ojca (J 15, 15). Henoch zapewne poznał wiele Bożych tajemnic. To one pozwoliły mu kroczyć drogą wewnętrznej przemiany aż do całkowitego wniknięcia w przestrzenie świętości.

Wszystkie cytowane fragmenty poszerzają stopniowo naszą wiedzę o Henochu. Jego osoba staje się dla nas mniej odległa. Lecz jego życie i odejście to nadal tajemnica. Tajemnica mężczyzny, który uwierzył Bogu i stał się Jego przyjacielem. Tajemnica mężczyzny, który tak bardzo zjednoczył się z Bogiem, że zniknął dla świata. Oto przykład dla pokoleń.

Piotr Pikuła