Dilexit nos – najnowsza encyklika papieża Franciszka

„Serce Chrystusa jest ekstazą, drogą wyjścia, darem, jest spotkaniem. W Nim stajemy się zdolni do zdrowych i szczęśliwych relacji oraz do budowania Królestwa miłości i sprawiedliwości na tym świecie. Nasze serce zjednoczone z Sercem Chrystusa jest zdolne do takiego społecznego cudu”. Cytat ten jest jednym z moich ulubionych fragmentów opublikowanej 24 października 2024 roku encykliki Dilexit nos ojca świętego Franciszka o miłości ludzkiej i Bożej Serca Jezusa Chrystusa (n. 28). Jej tytuł oznacza „umiłował nas” i został zaczerpnięty z Listu św. Pawła do Rzymian, gdzie mowa jest o zwycięstwie odnoszonym przez wierzących dzięki Chrystusowi i Jego miłości (por. Rz 8, 37). O tej miłości przepełniającej Serce Jezusa chciałbym tu napisać w nawiązaniu do papieskiego dokumentu.

Znaczenie serca

Jednym z ważnych tematów poruszonych przez papieża jest znaczenie terminu „serce”, jego symbolika oraz znaczenie kierowania się sercem w życiu człowieka. Franciszek zauważył, że już w klasycznej grece słowo „serce” (kardia) oznaczało coś najbardziej wewnętrznego, nie tylko centrum cielesne, lecz także „duszę i duchowy rdzeń istoty ludzkiej”. Do serca przynależą myśli i uczucia. Jest ono ośrodkiem pragnień i podejmowania decyzji. W nim łączą się namiętności z tym, co racjonalne.

Podobne znaczenie terminowi temu nadaje Pismo Święte. Jest ono ośrodkiem myśli i pragnień. W sercu również decyduje się kwestia wiary, czyli relacji człowieka do Boga. Tam dokonują się także wybory o charakterze moralnym.

Nawiązując do tych informacji, papież podkreślił znaczenie stawiania sobie przez człowieka pytań wymagających sięgnięcia w głąb własnego serca: „kim naprawdę jestem, czego szukam, jaki sens chcę nadać swojemu życiu, moim wyborom czy działaniom, dlaczego i w jakim celu jestem na tym świecie (…)” (n. 8). Poszukiwanie odpowiedzi powinno skłonić człowieka, by powrócił do swojego serca i w nim połączył w jedno rozsypane fragmenty swojej egzystencji.

Najświętsze Serce Jezusa

Ogólne rozważania papieża na temat znaczenia kierowania się sercem przez człowieka prowadzą do przedstawienia nauki o Najświętszym Sercu Pana Jezusa. Papież przypomniał, że obraz Serca przedstawia miłość Chrystusa. Adorując ten wizerunek, oddajemy cześć Chrystusowi w Jego bóstwie i człowieczeństwie, pozwalając się ogarnąć Jego ludzkiej i boskiej miłości. Papież przypomniał, że każdy akt adoracji Najświętszego Serca odnosi się w rzeczywistości do osoby samego Chrystusa, Serce zaś jest symbolem i wyrazem Jego nieskończonej miłości. Poprzez ten symbol Chrystus wzywa ludzi do przyjaźni opartej na dialogu, uczuciu, zaufaniu i adoracji. Serce wskazuje na intymność, czułość i miłość, wobec tego wizerunek Najświętszego Serca zachęca do budowania relacji z Jezusem i przybliża wiernym najintymniejszy rdzeń Jego Osoby. Papież wezwał też, by nie zniechęcać się niedoskonałością stworzonych przez ludzi wizerunków Serca Jezusa, ponieważ najważniejsza jest ich treść: „nie należy wpatrywać się w palec, który wskazuje na księżyc”. Obraz jest jedynie zaproszeniem do duchowego spotkania z Panem i adorowania Go.

Święci o Sercu Jezusa

W dziejach Kościoła można wskazać przykłady wielu osób wyniesionych na ołtarze, które szczególną czcią darzyły Najświętsze Serce Pana Jezusa. Ojciec święty kilka z nich wymienił w swojej encyklice, przywołując ich wypowiedzi wyrażające umiłowanie Serca Chrystusa. Na szczególną uwagę papieża zasłużyły kobiety opisujące swoje doświadczenie spoczywania na Sercu Jezusa, podobnie do św. Jana podczas Ostatniej Wieczerzy. Papież wspomniał przypadek św. Lutgardy, św. Matyldy z Hackeborn, św. Anieli z Foligno, św. Gertruda z Helfty oraz Juliany z Norwich. Również mężczyźni, na przykład kartuzi, w nabożeństwie do Serca Jezusa znajdowali drogę do wypełnienia uczuciem i bliskością swojej więzi z Jezusem. Stopniowo jednak kult Najświętszego Serca przenikał poza mury klasztorne, zyskując uznanie w całym Kościele, co przejawiło się między innymi poprzez obchody święta Najświętszego Serca Pana Naszego Jezusa Chrystusa.

Serce wzorem miłości

Święci w dziejach Kościoła koncentrowali się nie tylko na samym kulcie Najświętszego Serca Pana Jezusa, ale dostrzegali w nim również wezwanie do praktykowania miłości wobec bliźnich. Papież Franciszek przywołał między innymi św. Bernarda z Clairvaux, który w swoich pismach zachęcał do życia opartego na miłości. To ona, nie zaś ślepe przestrzeganie nakazów, pomaga przezwyciężyć uczuciowość zniewoloną przyjemnościami. Słodycz miłości Pana Jezusa jest zdolna napełnić człowieka mocą potrzebną do przezwyciężenia złudnej słodyczy cielesnych przyjemności.

Kolejnym pisarzem chrześcijańskim, którego przywołał papież, jest św. Franciszek Salezy. Podkreślał on, że miłość Chrystusowi można okazywać nie tylko poprzez rzeczy wielkie i wzniosłe, ale również przez drobne codzienne ofiary, jak ból zęba, znoszenie dziwactw męża lub żony czy inne przykrości przyjęte i poniesione z miłością. Ważniejsze jest jednak okazywanie miłości ludziom na wzór Chrystusa, który kocha nas pomimo naszych niedomagań.

Spośród osób, na które zwrócił uwagę papież, chciałbym jeszcze przywołać św. Karola de Foucauld. Święty ten swoje pragnienie niesienia miłości realizował poprzez dzieło misyjne wśród najuboższych, a za swoje motto przyjął słowa Iesus Caritas, wraz z symbolem Serca Chrystusa, zwieńczonego krzyżem. On też stwierdził: „Ze wszystkich sił staram się pokazać i pokazać tym biednym, zagubionym braciom, że nasza religia jest miłosierdziem, braterstwem, że jej symbolem jest Serce”.

Serce i Królestwo miłości

Święci, którzy w Najświętszym Sercu Pana Jezusa znajdowali inspirację do okazywania miłości bliźnim, mają być wzorem dla współczesnych katolików, którzy swoje uczucia religijne i kult powinni przekuwać w konkretne działania na rzecz potrzebujących. Nie chodzi tu jednak tylko o zwykłą filantropię. Niosąc wsparcie bliźnim, wierni powinni pamiętać o obdarowywaniu ludzi czymś znacznie ważniejszym od samych dóbr materialnych. Kult Serca Chrystusa wskazuje zatem również na wymiar misyjny. Człowiek, który szczerze kocha Pana Jezusa, będzie opowiadał innym o miłości Jego Boskiego Serca, by i oni mogli doświadczyć relacji z Nim. Działalność misyjna jest odpowiedzią na pragnienie Serca Jezusa, by na cały świat rozszerzać całkowite oddanie się Kościoła sprawie Królestwa, a dzięki wzajemnej miłości będzie mogło powstać społeczeństwo sprawiedliwości, pokoju i braterstwa.

Serce wzywa do misji

Temat Królestwa Bożego znajduje się w centrum nauczania Jezusa Chrystusa. Wobec tego w naturalny sposób temat ten wiąże się również z kultem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Słowa z encykliki Dilexit nos, którymi rozpocząłem tę krótką prezentację papieskiego dokumentu, przypominają, że dzięki Sercu Chrystusa stajemy się zdolni do zdrowych i szczęśliwych relacji oraz do budowania Królestwa miłości i sprawiedliwości na tym świecie. Warto, byśmy pamiętali, że zjednoczeni z Sercem Chrystusa mamy moc dokonania społecznego cudu, którego potrzebuje dzisiaj nasza Ojczyzna i cały współczesny świat.

Piotr Pikuła