Konflikty małżeńskie – przyczyny i rozwiązania

Relacje małżeńskie i rodzinne niosą ze sobą wiele wspaniałych chwil pozwalających doświadczyć prawdziwego szczęścia. Zdarza się jednak, że radość wspólnej wędrówki przez życie przesłaniają chmury konfliktów. Chcąc zmniejszyć negatywne skutki sporów, warto przyjrzeć się ich przyczynom i z wyprzedzeniem podjąć odpowiednie działania. Pomóc w tym może zapoznanie się z komunikatem na temat przyczyn konfliktów opublikowanych przez Centrum Badania Opinii Społecznej.

Opublikowany w 2019 roku przez CBOS komunikat z badań zatytułowany „Przemoc i konflikty w domu” wymienia następujące przyczyny nieporozumień wskazywane przez respondentów: życie codzienne, obowiązki domowe (20%), sprawy błahe, nieistotne, drobnostki (19%), odmienność poglądów (17%), finanse (11%), wychowywania dzieci (8%), alkohol, pijaństwo (4%), różnice charakterów (4%), złe samopoczucie domowników (3%), sprawy rodzinne (3%), religia, polityka, różnice światopoglądowe (3%), kłopoty z dorastającymi dziećmi (2%), brak zaangażowania w życie rodzinne (1%). Na koniec trzeba dodać, że 9% respondentów miała trudność ze wskazaniem konkretnych przyczyn.

Znane są badania, z których wynika, że kobiety, poza pracą zawodową, mają do wykonania wiele obowiązków domowych, zazwyczaj więcej, niż ich mężowie. Taka sytuacja może rodzić poczucie niesprawiedliwości, co z kolei wywołuje konflikty. Chcąc ich uniknąć, warto zaproponować współmałżonkowi rozmowę na ten temat. Najlepiej będzie zastosować wówczas prostą technikę komunikacji znaną jako FUO: fakty, uczucia, oczekiwania. Najpierw trzeba ustalić fakty odnośnie do aktualnego zakresu zadań, które każdy ma do wykonania. Następnie dobrze będzie nazwać uczucia, jakie pojawiają się w sytuacji przeciążenia obowiązkami. Wreszcie warto skonkretyzować swoje oczekiwania w odniesieniu do współmałżonka. Można zacząć od wypisania obowiązków, które należy wykonać i zaznaczenia, kto obecnie je wykonuje. Takie konkretne podejście może pomóc obu stronom uświadomić sobie źródło problemu i ułatwić jego rozwiązanie. W szczególnie trudnych sytuacjach niezbędne może okazać się zastosowanie ultimatum, na przykład: ponieważ nie chcesz wykonywać pewnych obowiązków domowych, ja nie będę wykonywać na rzecz ciebie określonych czynności. Za każdym razem w rozmowie na ten temat warto odwoływać się do słów przysięgi małżeńskiej, która zobowiązuje do wzajemnej uczciwości – także w odniesieniu do zadań, jakie stawia przed małżonkami codzienność.

Drugie miejsce z listy przyczyn nieporozumień, to sprawy błahe, nieistotne i drobnostki. W tym wypadku szczególnie ważne jest zaakceptowanie potrzeb lub oczekiwań współmałżonka w odniesieniu do tak ogólnie określonych kwestii. Podobnie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do miejsca trzeciego, czyli odmienności poglądów. Warto przy tym podkreślić, że chodzi tu o różnice inne niż religia, polityka i światopogląd. Mogą to zatem być odmienne gusta lub upodobania w sprawach bliższych codzienności, na przykład, gdy wybieramy film na wieczór, muzykę w samochodzie lub sposób spędzania wolnego czasu w weekend. Bardzo pomocna może się tu okazać sztuka zawierania kompromisów, typu: dzisiaj ty wybierasz film, jutro ja, na zmianę.

Kolejne miejsce na liście przyczyn konfliktów należy do finansów. W tym wypadku również kluczową sprawą jest uczciwość małżeńska. Zasadniczo rzecz biorąc, pieniądze zarobione przez męża i żonę są wspólne, dlatego warto w ramach dialogu małżeńskiego ustalić, jakie są bieżące wydatki, kto ma robić opłaty i zakupy, ile można zaoszczędzić, a ile wydać na indywidualne potrzeby. Gdy wiadomo, ile w ramach „kieszonkowego małżeńskiego” każdy może przeznaczyć na swoje własne cele, znikają wzajemne pretensje i niesnaski spowodowane wrażeniem nadmiernych wydatków czy trwonienia pieniędzy przez współmałżonka.

Piątą pozycję w omawianym wykazie zajmuje wychowywanie dzieci. To ważne zadanie rodziców jest obowiązkiem wymagającym wiele wysiłku i czasu. Może on wiązać się też z poczuciem wyrzeczenia. Wobec tego, podobnie jak w przypadku innych obowiązków, można wspólnie ustalić, kto i kiedy ma zajmować się dziećmi, tak, by druga strona miała czas na spokojne wykonanie swoich zadań i odpoczynek. Planując ten czas, warto uwzględnić na przykład zaprowadzanie i odbieranie dzieci ze szkoły, pomoc w nauce i wspólne zabawy. Zdarza się, że przyczyną nieporozumień w tym zakresie są różnice w podejściu do samego wychowywania i metod wychowawczych. W tej kwestii dobrze będzie, jeśli małżonkowie postarają się zapoznać z fachową wiedzą na temat wychowywania dzieci, by następnie, w ramach dialogu małżeńskiego, ustalić zasady i metody, które mają obowiązywać w rodzinie.

Ostatnią kwestią, którą z listy przyczyn nieporozumień chciałbym tutaj poruszyć, jest problem alkoholu i pijaństwo. Może wydawać się zaskakujące, że wskazało go zaledwie 4% respondentów, gdyż w innej statystyce – dotyczącej przyczyn rozwodów – alkohol zajmuje trzecią lokatę na podium. Problem jest zatem bardzo poważny. Warto więc przypomnieć, że spożywanie napojów alkoholowych wiąże się z poważnym ryzykiem popadnięcia w uzależnienie, którego niszczące skutki mogą dotknąć nie tylko alkoholika, lecz także jego rodzinę. Wobec tego niezbędna jest samokontrola, zarówno jeśli chodzi o ilość spożywanego alkoholu, jak i częstotliwość picia. Są inne – bezpieczne – sposoby spędzania wolnego czasu czy radzenia sobie ze stresem i problemami. Gdyby jednak okazało się, że choroba alkoholowa jest aktualnym problemem jakiejś rodziny, dobrze by było pomyśleć o skorzystaniu z fachowej pomocy terapeutycznej.

Lista zaprezentowana przez CBOS nie wyczerpuje wszystkich przyczyn konfliktów, jakie mogą pojawiać się w związkach małżeńskich. Na przykład w książce zatytułowanej „Szczęśliwe małżeństwo” (J. Carlson, D. Dinkmeyer, , GWP, Gdańsk 2008) prezentuje się ona następująco: pieniądze, seks, praca, dzieci, teściowie, religia, przyjaciele, alkohol, wypoczynek. Od razu rzucają się w oczy podobieństwa i różnice. Ważne zatem, niezależnie od samej przyczyny sporu, by małżonkowie w ramach pełnego szacunku dialogu dzielili się zaobserwowanymi faktami, uczuciami i oczekiwaniami, poszukując optymalnych rozwiązań umożliwiających wspólne życie pomimo ujawniających się różnic.

Poruszając temat konfliktów w życiu małżeńskim, warto na koniec przywołać dwie wskazówki zawarte w Piśmie Świętym. W Księdze Przysłów czytamy: „Człowiek gniewliwy wznieca kłótnie, a cierpliwy łagodzi spory” (Prz 15, 18) oraz „Kłótnie zaczynać, to dać upust wodzie, nim spór wybuchnie, uciekaj!” (Prz 17, 14). Pierwszy fragment przypomina o cierpliwości, bardzo ważnej postawie, którą należy wciąż doskonalić. Cierpliwość przejawia się w panowaniu nad sobą i własnymi reakcjami wobec zachowań, które są trudne do zaakceptowania. Drugi cytat zachęca do fizycznego zdystansowania się w sytuacji pojawiającego się konfliktu. Czasami rzeczywiście lepiej na jakiś czas wycofać się z rozmowy, podczas której do głosu dochodzą negatywne emocje. Wyjście do innego pomieszczenia lub na krótki spacer może stworzyć okazję do uspokojenia uczuć i przemyślenia optymalnych rozwiązań. Dzięki temu możliwe będzie okazanie współmałżonkowi prawdziwej miłości, która jest cierpliwa i nie unosi się gniewem.

Piotr Pikuła