Wspomnienie liturgiczne bł. Wincentego Lewoniuka i XII Towarzyszy obchodzone w Kościele 23 stycznia jest okazją do zwrócenia uwagi na teksty źródłowe opisujące męczeństwo podlaskich unitów, którzy w styczniu 1874 r. oddali życie za wiarę.
O heroizmie unitów z Pratulina nad Bugiem pisało wielu autorów żyjących w tamtych czasach. Wśród nich na uwagę zasługuje ks. Jan Bojarski, unicki duchowny pracujący podówczas w Zabłociu, pełniący jednocześnie urząd dziekana kodeńskiego. W opublikowanej w 1878 r. książce pod tytułem Czasy Nerona w XIX wieku pod rządem moskiewskim, czyli ostatnie chwile Unii w diecezyi chełmskiej zawarł szereg informacji pochodzących bezpośrednio od unitów zaangażowanych w działalność przeciwko rusyfikacji, świadków i uczestników krwawych represji. W 1885 r. ukazało się dwutomowe II wydanie, w którym autor w opisie męczeństwa w Pratulinie naniósł drobne poprawki (np. włościanin z Derła to nie „Pikuta” lecz „Pikuła”, nie „starzec” lecz „mówca”).
Fragment książki ks. Bojarskiego opowiadający o męczeństwie w Pratulinie opublikowany został w toruńskim tygodniku „Przyjaciel” (nr 23) z dnia 6 czerwca 1878 roku w ramach cyklu „Włościanie unici na Podlasiu”. Z relacji ks. Bojarskiego korzystało też wielu późniejszych autorów, spośród których warto podkreślić dwie osobistości Kościoła rzymskokatolickiego. Chodzi tu najpierw o ks. Edwarda Likowskiego (1836-1915), historyka, biskupa i prymasa Polski, oraz bpa Józefa Sebastiana Pelczara, obecnie już kanonizowanego.
» Read more
„Krew jaką dali Bogu i Polsce, utwierdzi i wzmocni pobożność prawdziwą w naszym narodzie i stanie się obfitym nasieniem w przyszłości…”. Słowa te pochodzą z gazety „Wiarus” i są komentarzem do wydarzeń, które rozegrały się w styczniu 1874 roku na Podlasiu. Odbiły się one szerokim echem w prasie drukowanej na ziemiach polskich i nie tylko. W tym roku obchodzimy 150. rocznicę tych tragicznych wypadków, które zaowocowały wyniesieniem na ołtarze Wincentego Lewoniuka i XII Towarzyszy – Błogosławionych Męczenników z Pratulina.
